Birleşik Arap Emirlikleri'ni (BAE) oluşturan yedi emirlikten biri olan Dubai'nin ağır borç yükünü erteleme talebi, finansal kriz korkularını canlandırdı. Dubai World şirketinin borçlarını ödemeyi erteleyeceği açıklaması Asya borsaları ve Avrupa borsalarında kayıplara yol açtı. Dubai Yüksek Mali Komitesi Başkanı Şeyh Ahmed Bin Said El Mahdum ise yaptığı açıklamada, 'Dubai World'un borç ertelemesi kararının dikkatlice planlandığını' söyledi.Dubai'nin hızlı kalkınmasında önemli bir rol edinen ve hükümetin sahip olduğu Dubai World ile bu şirkete bağlı Nakheel şirketi dün, yeniden yapılanmanın ilk adımı olarak milyarlarca dolarlık borcunun ertelenmesini isteyeceğini açıkladı. Dubai World'ün, Ağustos ayı itibariyle 59 milyar dolar borcu bulunuyor ve bu borcun ödemelerinin gelecek yıl Mayıs ayına kadar ertelenmesi talebinde bulunuyor. Dubai'nin toplam borcu ise 80 milyar dolar tutarında.
Borç erteleme talebi, palmiye ağacı şeklindeki adayı inşa eden Dubai World'ün yan kuruluşu emlak şirketi Nakheel için de geçerli bulunuyor. Nakheel aynı zamanda "The World" (Dünya) projesinin arkasındaki şirket olarak da biliniyor.
Dubai şirketlerinin borç erteleme talebini yorumlayan Westpac Global Markets Group'dan uzman Robert Rennie, "Bu, kredi krizinin unutulduğu, ancak geçmediğini gösteren önemli bir hatırlatma" dedi. Hong Kong'da Fulbright Securities şirketinin genel müdürü Francis Lun da, "Panik düğmesine yeniden basıldı" diye konuştu.
Uzmanlar, yabancı sermaye ve dev inşaat projelerine dayanan gösterişli büyüme modelinin bedelini ödeyen Dubai'nin, BAE'nin en büyük emirliği ve petrolün en fazla üretildiği Abu Dabi'den finansal destek almasını beklediklerini söylediler.
12 milyar dolar tehlikede
Bankacılık kaynaklarına göre, uluslararası bankaların Dubai World şirketinde 12 milyar doları risk altında bulunuyor.
Asya bankacılık uzmanı Daniel Tabbush, Dubai krizinin bankalar üzerinde "anlamlı etkisi" olabileceğine dikkati çekerek, bu bankalar arasında özellikle HSBC, Standard Chartered ve Singapur'un DBS Group'unu saydı. Dubai World'un ödemediği 5,5 milyar dolarlık krediye aracılık eden kurumlardan biri olan HSBC'nin hisseleri yüzde 7'den fazla ve Standard Chartered'ın da yüzde 6 geriledi. DBS'nin hisseleri, Singapur'da piyasanın tatil olması nedeniyle işlem görmedi.
Goldman Sachs uzmanlarının ilk tahminlerine göre, Orta Doğu'da önemli operasyonlar yürüten HSBC ile Standard Chartered, sırasıyla 611 milyon dolar ve 177 milyon dolar zarar edebilir.
Japonya'nın 3 numaralı bankası Sumitomo Mitsui Financial Group'un da zararı birkaç yüz milyon dolara çıkabilir. Güney Kore hükümeti de, ülkenin finansal kurumlarının Dubai'de sadece 88 milyon dolarının risk altında olduğunu açıkladı.
Dubai'nin son dönemdeki kalkınmasında önemli rol oynayan Japon, Güney Kore ve Avustralya inşaat firmalarının da güç duruma düşebileceği yorumları yapılıyor.
Shanghai Securities'den Cai Junyi, bu durumun yatırımcılarda kaygıya yol açtığına işaret ederek, "Dünya, bunun önemli bir etkisi olup olmayacağını izliyor. Dubai World sadece, diğer bir finansal tsunamiyi gösterebilecek küçük bir pencere gibi" dedi.
Bankalar endişeli
Dubai'nin iki şirketinin borçlarını ertelemesini istemesi üzerine dünden bu yana özellikle Orta Doğu bölgesine yatırım yapan bankaların hisseleri önemli ölçüde değer kaybederken, bu bankalar milyarlarca dolar zarar etme riskiyle karşı karşıya bulunuyor.
Birçok banka risk altındaki kredilerinin miktarına ilişkin açıklama yapmazken, Avrupa'nın en büyük bankası HSBC, 2008 yılı sonu itibariyle 17,03 milyar dolar olan kredi miktarının, Haziran ayı sonu itibariyle 15,9 milyar dolara indiğini bildirdi.
BAE Bankalar Derneği'nin verilerine göre, 2008 yılı sonu itibariyle Birleşik Arap Emirlikleri'nde (BAE) 10 yabancı bankanın risk altındaki kredi tutarları şöyle sıralanıyor:
HSBC 17,03 milyar dolar
Standard Chartered 7,77 milyar dolar
Barclays 3,58 milyar dolar
ABN AMRO 2,24 milyar dolar
Arab Bank 2,09 milyar dolar
Citigroup 1,92 milyar dolar
Bank of Baroda 1,78 milyar dolar
Bank Saderat Iran 1,74 milyar dolar
BNP Paribas 1,69 milyar dolar
Lloyds 1,57 milyar dolar
Asya borsalarını vurdu
Dubai'nin borç erteleme talebi özellikle Asya borsaları olmak üzere ciddi kayıplara da sebebiyet verdi.
Asya'da Tokyo Borsası yüzde 3,2, Avustralya Borsası yüzde 2,9, Şanghay Borsası yüzde 2,4, Hong Kong Borsası yüzde 4,8 ve Güney Kore Borsası yüzde 4,7 değer kaybetti.
Avrupa'da da Londra, Frankfurt ve Paris'te borsalar yüzde 1'den fazla kayıpla açıldı. Avrupa'da şu sıralar Londra'da FTSE 100 Endeksi yüzde 0,12 gerilerken, Frankfurt Dax Endeksi yüzde 0,02 ve Paris Cac 40 Endeksi yüzde 0,11 yükseldi.
Öte yandan, uluslararası piyasalarda ham petrol fiyatları Dubai'deki gelişmeler nedeniyle 74 doların altına geriledi.
ABD ham petrolünün varil fiyatı Ocak ayı teslimi 4,17 dolar (yaklaşık yüzde 4,5) değer kaybederek 73,79 dolara indi. Londra Brent tipi ham petrolün varil fiyatı Ocak ayı teslimi de 1,26 dolar gerileyerek, 75,73 dolar oldu.
ABD ham petrolünün varil fiyatı bir ara yüzde 6'dan fazla değer kaybederek 72,39 dolara indi.
El Mahdum açıklama yaptı
Dubai Yüksek Mali Komitesi Başkanı Şeyh Ahmed Bin Said El Mahdum, Dubai World'un borç ertelemesi kararının dikkatlice planlandığını söyledi.
El Mahdum, yaptığı açıklamada, Dubai liderliğinin, Dubai World şirketinin borcunu gelecek yıl Mayıs ayına ertelemek istediğini duyurmadan önce, kredi verenlerin çıkarları için uzun süre ve dikkatlice düşündüğünü belirterek, "Dubai World'a müdahalemiz dikkatlice planlandı" dedi.
El Mahdum, "Dubai hükümeti, piyasaların nasıl tepki vereceği konusunda bilgi sahibi olarak bu ticari operasyonun yeniden yapılanmasına öncülük ediyor. Piyasanın ve özellikle kredi verenlerin kaygılarını anlıyoruz" ifadelerini kullandı.
Dubai'de son 10 yıldaki olağanüstü büyümenin, "geniş tabanlı sürdürülebilir büyümenin temelinin atılmasına yardımcı olduğunu" belirten El Mahdum, "Gelişmiş altyapımız gibi ekonomik temeller, Dubai'nin bölgede çekici bir piyasa olarak kalmasını garanti edecek" dedi.
Brown iyimser
Bu arada, İngiltere Başbakanı Gordon Brown, Dubai'nin borcunu ödeyememesinin bir sorun teşkil ettiğini, ancak dünya ekonomisinin, bu durumun üstesinden gelmek için yeterince güçlü olduğunu söyledi.
Brown, gazetecilere, "Bana göre dünya finansal sistemi şimdi güçlü ve ortaya çıkan sorunlarla baş edebilir. Bu bir aksilik olsa bile, daha önce başa çıktığımız sorunlar ölçeğinde olmayacağını düşünüyorum. Küresel düzelme, parasal faaliyet ve mali teşviklere bağlı" diye konuştu.
Putin: Dünyanın krizden çıkmasının zor olacağını bir kez daha gördük
Öte yandan, Fransa'da bulunan Rusya Başbakanı Vladimir Putin de, Paris yakınlarındaki Rambouillet Şatosu'nda yaptığı açıklamada, Dubai'nin borç sorunlarının, dünyanın finansal krizden çıkmasının zor olacağını bir kez daha gösterdiğini bildirdi.
Putin, "Krizden çıkış kolay olmayacak ve dalgalanmalar muhtemel...Bunun (Dubai sorunu) Rusya ekonomisinde etkisi oldu. Borsa hafifçe geriledi ve dolar rubleye karşı değerlendi. Ancak sonuçta, krizden çıkma eğiliminin üstün geleceğini düşünüyorum" dedi.
Emlak yatırımcıları da kaybedebilir
Sıklıkla bir "şehir devleti" ya da kendi içinde bir devlet olarak tanımlansa bile Dubai, Birleşik Arap Emirlikleri'nin (BAE) kurucu üyesi. İngiltere'nin 1971 yılında Basra Körfezi'nden çekilmesinden sonra kurulan BAE'de önemli petrol rezervlerine sahip Abu Dabi emirliği, dışişleri ve savunma gibi federal siyasetin önemli alanlarında söz sahibi konumunda bulunuyor.
Büyük yabancı finansman desteğiyle yapılan insan yapımı adalar gibi dev projelere imza atılan Dubai'de, küresel ekonomik krizle birlikte emlak sektörü büyük darbe aldı ve geriye milyarlarca dolarlık borç yükü kaldı.
Bu büyük yatırımların inşaatında çalışmak için çoğu Güney Asya'dan olmak üzere binlerce göçmen işçi Dubai'ye akın etti. Bu işçilerin ülkelerine dönme sıkıntısı baş gösterirken, bazı Batılılar da işlerini kaybetme tehlikesiyle karşılaştı. Dubai'de emlak sektörüne yatırım yapan yabancıların da önemli kayıplarla karşılaşması bekleniyor.
Dubai'ye Şubat 2009 ve bu hafta başında sınırlı finansal destek sağlayan Abu Dabi, daha fazla yardım etmezse Dubai için iflas tehlikesi görünüyor.
Kaynak: Dünya Gazetesi - 27.11.2009
